استاد شهید مرتضی مطهری:
استاد مرتضی مطهری در یکی از سخنرانی‌هایش درباره تحریفات مربوط به واقعه عاشورا فریاد می‌زند که ما امام حسین خراب کن هستیم! و از علل آن می‌گوید :
«حسین(ع) می‌گوید من نهضت کردم برای امر به معروف، برای اینکه دین را زنده کنم، برای اینکه با مفاسد مبارزه کنم. نهضت من یک نهضت اصلاحی اسلامی است. ما آمدیم یک چیز دیگری گفتیم و تحریف کردیم.
ما گفتیم حسین یک شرکت بیمه تاسیس کرد، بیمه‌ی گناه. گفت شما را از نظر گناه بیمه کردم. در عوض چه می‌گیرم؟ شما برای من اشک بریزید، من در عوض گناهان شما را جبران می‌کنم، اما شما هرچه می‌خواهید باشید، ابن‌زیاد باشید، عمرسعد باشید. ما می‌گوییم یک ابن‌زیاد در دنیا کم بود، یک عمرسعد در دنیا کم بود، یک سنان‌بن‌انس در دنیا کم بود، یک خولی در دنیا کم بود، امام حسین خواست خولی در دنیا زیاد شود، عمر سعد در دنیا زیاد شود، گفت أیها‌الناس هرچه می‌توانید بد باشید که من بیمه‌ی شما هستم!»
پاسخ:
باسلام وتقدیر از شما که برای درک بهتر معارف حسینی تلاش می کنید .
در این باره باید به یک نکته توجه نماید :
1_قبل از همه باید توجه داشت که شهید مطهری آن بحث را قبل از پیروزی انقلاب اسلامی وبر اساس نیاز جامعه آن روز اراد نموده که در جای خود بسیار مفید وآموزنده است . بخصوص در آن زمان شرایط به گونه ی بود که آن گونه بر داشت ها از قیام عاشورا بیشتر رایج بود از این رو شهید مطهری به عنوان یک دین شناس جامع وآگاه با این گونه برداشت های ناقص از قیام عاشورا مبارزه نمود .
2_ به طور یقین مسله امر به معروف ونهی از منکر در شکل گیری نهضت حسینی نقس اساسی داشته است واین مطلبی است که در خود کلمات آن حضرت به تصریح شده که در کتاب های شهید مطهری در باره آن به تفصیل بح ث شده .
3ـ نکته دیگر که در این باب باید دقت نمود این که در قیام امام حسین نباید در پی یک عامل برای فلسفه قیام بود چون عوامل متعدد ومختلف در این قیام نقس داشته ولی مهمترین عامل که آن را علت کامل و یا علت تکمیل کننده سایر عوامل تلقی کرد ، همان است که در زیارت نورانی اربعین آمده:
«وبذل مهجته فیک لیستنقذ عبادک من الجهالة وحیرة الضلالة؛(1) جانش را در راه تو فدا کرد تا بندگانت را از نادانی و حیرت گمراهی نجات دهد».
بنابر این اساس قیام امام برای نجات مردم از جهالت نوین و گمراهی جدید بود که به نام دین و خلیفه مسلمانان می‌خواست از سوی یزید اجرا شود. حضرت با قیام خود حقایق را روشن ساخت . برای ابد روشن نمود که جهالت نوین یزیدی ربطی به دین ندارد . نباید نفاق در لباس دین مردم را به حقایق آسمانی بدبین کند.
4_ با ید توجه داشت که شهید مطهری در صدد نفی تاثیر گریه برا ی مظلومیت آن حضرت در گناه زدای نیست چون این مسله در روایات فراوان مطرح شده واین گریه نوعی توبه است بی ترید توبه عامل پاکی انسان از گناه می شود . چه این که خود شهید مطهری نیز اگر نوار های روضه ی او را که در روز عاشورا خوانده است گوش دهید می بیند که برا ی مظلومیت امام حسین ع زار زار و مثل بچه با صدای بلند گریه نموده است .
. ولی مراد شهید مطهری از حرف های مطرح شده این است که نباید با براداشت ناقص از قیام حسین ع فلسفه قیام حسینی را تنها در یک جنبه محدود نمود واز آثار گوناگون ومختلف آن غفلت نمود .
5_ نکته دیگر این که گریه برای امام حسین تنها برای پاک شدن گناه انسان نیست بلکه در این باب نکته های بسیاری نفهفته است . درست است که ائمه (ع)، به واسطه شهادت به عالی ترین حد تکامل و بالاترین مقام نزد پروردگار رسیدند، ولی عزاداری و گریه بر آنها به جهت وضعیت کنونی ایشان نیست تا گفته شود وقتی آنان در بهشتند برچه اندوهگینید؛ در واقع این عزاداری ها دارای فلسفه ای مستقل بوده و از جهات دیگر دارای اهمیت است، هر چند اصل مظمویتی که برای این بزرگواران رخ داده و ظبلمی که بشریت در حق ایشان و البته در حق خود و نسل های بعد کرده را نمی توان در این اندوه و غم نادیده گرفت.
اما به هر حال عاوه بر این مصیبت و اندوه بر انسان و انسانیت، این عزاداری ها دارای حکمت ها و ثمرات گوناگونی است که به نمونه هایی از آن اشاره می کنیم:
الف. محبت و دوستى:
قرآن و روايات، دوستى خاندان رسول اكرم (ص) و اهلبيت (ع) را بر مسلمانان واجب كرده است(1). روشن است كه دوستى لوازمى دارد و محبّ صادق، كسى است كه شرط دوستى را- چنان كه بايد و شايد- به جا آورد. يكى از مهمترين لوازم دوستى، هم دردى و هم دلى با دوستان در مواقع سوگ يا شادى آنان است(2) از اين رو در احاديث، بر برپايى جشن و سرور در ايام شادى اهلبيت (ع) و ابراز حزن و اندوه در مواقع سوگ آنان، تأكيد فراوان شده است.
حضرت على (ع) در روايتى مىفرمايد:«شيعیان و پيروان ما بر شادى ما شادند و بر حزن ما محزونند». «يفرحون لفرحنا و يحزنون لحزننا»(3) امام صادق (ع) نيز فرمودند: «شيعتنا جزء منا خلقوا من فضل طينتنا يسوؤهم ما يسؤنا و يسرّهم ما يسرّنا»(4) «شيعيان ما پارهاى از خود ما بوده و از زيادى گل ما خلق شدهاند آنچه كه ما را بدحال يا خوشحال مىسازد، آنان را بدحال و خوشحال مىگرداند.»
وقتی خود اهل بیت در ایام عزداری پدران خود مانند ماه محرم محزون بودند و ما را نیز به حزن و اندوه سفارش نمودند، اين وظيفه عقلانى و شرعى، ايجاب مىكند كه در ايام عزادارى اهلبيت (ع)، حزن و اندوه خود را به شکل های گوناگون اظهارکرده و همانند افراد غم زدهباشیم و ابعاد مختلفمان حكايتگر اندوه و ناراحتى مان باشد(5).
ب. انسانسازى:
از آنجا كه در فرهنگ شيعى، عزادارى بايد از سر معرفت و شناخت باشد هم دردى با آن عزيزان، در واقع يادآورى فضايل، مناقب و آرمانهاى آنان بوده و بدين شكل، آدمى را به سمت الگوگيرى و الگوپذيرى از آنان سوق مىدهد.
فردى كه با معرفت در مجالس عزادارى، شركت مىكند شعور و شور، شناخت و عاطفه را درهم مىآميزد و در پرتو آن، انگيزهاى قوى در او پديدار گشته و هنگام خروج از مراسم عزادارى، مانند محبى مىشود كه فعّال و شتابان، به دنبال پياده كردن اوصاف محبوب در وجود خويشتن است.
ج. جامعهسازى:
هنگامى كه مجلس عزادارى، موجب انسانسازى گشت تغيير درونى انسان به عرصه جامعه نيز كشيده مىشود و آدمى مىكوشد تا آرمانهاى اهلبيت (ع) را در جامعه حكم فرما كند.
به بيان ديگر، عزادارى بر اهلبيت (ع) در واقع با يك واسطه زمينه را براى حفظ آرمانهاى آنان و پياده كردن آنها فراهم مىسازد. به همين دليل مىتوان گفت: يكى از حكمتهاى عزادارى، ساختن جامعه براساس الگوى ارائه شده از سوى اسلام است.
در واقع یمی از مهمترین کارکردهای این قبیل مجالس امور عمیق اجتماعی و سیاسی است. چنان که نتایج آن هم در انقلاب ایران و برخی کشورهای دیگر مشاهده می شود؛ در تاریخ نیز می بینیم که گریه حضرت زهرا(ع) به عنوان حربه ای در نمایاندن چهره غاصبان خلافت به کار افتاده و موجبات وحشت آن ها را برانگیخته بود؛ در حادثه جانگداز عاشورا می بینیم که امام سجاد(ع) بیست سال بعد از واقعه، هنوز از این حرکت افشاگرانه دست نمی کشد و به نوحه سرایی برای کشتگان کربلا می پردازد، و با بیدارگری سعی در نقش بر آب ساختن تبلیغات سوء بنی امیه می نماید.(6)
حضرت امام خمینی(رحمه الله) نیز در یکی از سخنانشان می فرمایند:
«زنده نگه داشتن عاشورا یک مسأله بسیار مهم سیاسی ـ عبادی است. عزاداری کردن برای شهیدی که همه چیز را در راه اسلام داده است یک مسأله سیاسی است.... باید به این مظاهر، شعائر و اموری که در اسلام به آن سفارش شده فکر کنید که این ها یک مسأله سطحی نبوده است که می خواستند جمع بشوند و گریه کنند، خیر، ما ملت گریه سیاسی هستیم، ما ملتی هستیم که با همین اشک ها سیل جریان می دهیم و سدهایی که در مقابل اسلام ایستاده است را خرد می کنیم.»(7)
د. انتقالدهنده فرهنگ شيعى به نسل بعد:
كسى نمىتواند منكر اين حقيقت شود كه نسل جديد در سنين كودكى، در همین مجالس اعم از مجالس عزا و شادی اهل بیت ، با فرهنگ اهلبيت (ع) آشنا مىشوند. به راستى این مجالس يكى از عناصر و عوامل برجستهاى است تا آموزههاى نظرى و عملى امامان راستين، به نسلهاى آينده منتقل شود. البته در این میان مراسم عزادارى، به دليل قالب و محتوا و ارتباط عمیق عاطفی که در آن برقرار می شود ، یکی از بهترين راهکارها براى انتقال مبانی معرفتی دینی و تعليم و تربيت نسل جديد و آشنايى آنان با گفتار و كردار اهلبيت (ع) است.
پى نوشت ها :
1. مفاتیح الجنان، ص 775.
2 . رک:شورى (42)، آيه 23 ؛ هود (11)، آيه 29 ؛ محمدي ري شهري ، ميزانالحكمه،دارالحديث، سال 1416هـ .ق ، ج 2، ص 632.
3. .رک : محمد محمدي ري شهري، المحبة فى الكتاب والسنة، دارالحديث، بي تا، ص 170- 169 و 181- 281.
4. . علامه مجلسي، بحارالانوار،بيروت، موسسه الوفاء ، 1404 هـ.ق ، ج 44، ص 782.
5. . شيخ طوسي، الامالى،قم ، انتشارات دارالثقافه ، 1414 هـ.ق ، ص 299.
6 . طبق فرموده امام صادق (ع) به معاوية بن وهب،« عزاداران سيدالشهدا در روز عاشورا از آب و غذا دورى جويند تا آن كه يك ساعت از وقت فضيلت نماز عصر بگذرد، و در حد لزوم به غذاى معمول صاحبان مصيبت، سدّ جوع و عطش كنند ». رک : نبيل رضا علوان، تاريخ النياحة الامام الشهيد الحسين بن على، مركز اطلاعات و مدارك اسلامي، بي تا ، ج 1، ص 751- 951.
7. امام خمینی، صحیفه نور، موسسه نشر و تنظیم آثار امام خمینی ، تهران، ج 13، ص 156.
منبع:
انجمن گفتگوی دینی www.askdin.com
