سندرم بینایی كامپیوتر Computer Vision Syndrome

خیره شدن به صفحه مانیتور تعداد دفعات پلک زدن را کاهش می‌دهد و سبب سوزش چشم و در نتیجه منجر به خشکی چشم می‌شود.

هر چه افراد بیشتر به صفحه مانیتور خیره شوند، کمتر پلک می‌زنند و هر چه کمتر پلک بزنند دچار سوزش و آسیب چشم می‌شوند و هر چه احساس خشکی در چشم زیاد شود سوزش و اشک را به دنبال خواهد داشت.

به گفته محققان پلک زدن سبب تر شدن چشم می‌شود و کارهایی که انسان را مجبور به کم‌کردن تعداد دفعات پلک زدن کند مانند کار با کامپیوتر و رانندگی و تماشای تلویزیون سبب خشکی چشم می‌شود.

امروزه كامپیوتر در همه جا، از خانه گرفته تا محل كار مورد استفاده قرار می گیرد و متعاقبا اثراتی كه بر سیستم سلامت انسان می گذارد، روز به روز محسوس تر می گردد. مشكلات بینایی ناشی از كامپیوتر به طور كلی تحت سندرم بینایی كامپیوتر شناخته شده است. تعداد زیادی از كاربران كامپيوتر شكایاتی ناشی از كار من جمله؛ ناراحتی های چشمی، خستگی عضلانی، استرس و حتی اپی لپسی و جوش های صورت و ناراحتی های پوستی را بروز می دهند كه در ذیل به برخی از عوامل موثر در خستگی چشم و راه كارهای پیشگیری از آن می پردازیم.

تعریف استنوپی:استنوپی یا خستگی چشم، امروزه یك نوع گرفتاری و مشكل رایج در میان كابران می باشد. بروز این مشكل ممكن است به علت عوامل مرتبط با وضعیت چشم و بینايی، فاكتورهای وضعیتی، شخصیتی و مرتبط با محیط كار شامل: دما، رطوبت و جریان هوای داخل اطاق و یا بیماری های سیستمی باشد.

وضعیت چشم و بینايی:

از علل استنوپی، وضعیت خود چشم است. عیوب انكساری تصحیح نشده خصوصا آستیگماتیسم، پیر چشمی، دور بینی كه به طور كامل تصحیح نشده، اختلالات دید دو چشمی از عوامل ایجاد كننده استرس های بینايی ناشی از كار با كامپیوتر هستند.

لذا كلیه كاربران باید یك معاینه مقایسه ای قبل یا بلافاصله بعد از شروع كار و نیز بعد از آن داشته باشند. این معاینه شامل آنالیز دقیق عملكرد در چشم ها در فواصل میانی و نزدیك كار باشد.

نوع كار:

نوع كار با كامپیوتر در بروز استنوپی نقش دارد. افرادی كه تایپ می كنند نیاز بیشتری دارند و بیشتر مستعد استنوپی هستند. اغلب این افراد ترجیح می دهند صفحات نوشتاری را از سمت راست ببینند تا از سمت چپ. چون دید دو چشمی آنها در سمت راست بهتر است. مدت زمانی كه كاربران در طول روز با كامپیوتر كار می كنند نیز در بروز استنوپی موثر است. لذا باید صفحه نگهدارنده متون در زیر سطح چشم قرار گیرد.

برای این منظور وقفه های كاری به صورت پی درپی برای كاهش استنوپی توصیه می شود، خصوصا برای افرادی كه بدون هیچ مكثی در طول زمان كاری، با كامپیوتر كار می كنند. كاربر باید به ازای هر دو ساعت كار با كامپیوتر 15 دقیقه استراحت و وقفه كاری داشته باشد و افرادی كه فشار كاری بالاتری دارند هر یك ساعت كار، 15 دقیقه استراحت نیاز دارند.

عوامل فردی:فاكتورهايی شبیه خستگی عمومی، بیماری، استفاده از دارو و مستعد بودن به میگرن و ترس از نور (فتوفوبی) و فاكتورهای سایكولوژیك مانند نگرانی، عصبی بودن و میزان رضایت شغلی با علایم خستگی چشم مرتبط می باشند. البته سن و جنسیت در بروز علایم استنوپی موثر است. كاربران مسن تر و زنان، بیشتر در معرض استنوپی هستند.

عوامل محیطی مرتبط با خود كامپیوتر:

عوامل محیطی شامل مسائل مختلفی است كه از آن جمله می توان به كیفیت و نوع كامپیوتر به كار گرفته شده، رنگ حروف و زمینه تصویر و متناسب بودن ارتفاع كامپیوتر و صفحه كلید با اندام فرد اشاره نمود.

نكته قابل توجه اینكه تاكنون هیچ گونه اثر مستقیمی ناشی از تشعشعات كامپیوتر (امواج یونیزه و غیر یونیزه مانند: امواج مرئی، ماوراء بنفش…) بر روی سلامت عمومی و چشم پیدا نشده است.

همچنین هیچ سندی مبنی بر اینكه تشعشعات كامپیوتر سبب آب مروارید شود، وجود ندارد. از آنجايی كه رنگ های مختلف بر روی سیستم فولوكی چشم ها اثر می گذارند ممكن است سبب ناراحتی چشم ها شوند. استفاده از یك رنگ در موارد تایپ، وارد كردن اطلاعات در كامپیوتر مناسب تر است و كانتراست مخفی كامپیوتر (حروف مشكی روی زمینه سفید) به طور كلی بهتر قابل رویت است. می توان برای حذف انعكاس نور از مانیتور، كاهش روشنایی و افزایش قدرت تفكیك سیستم بینايی، در مقابل صفحه مانیتور فیلتر گذارد.

عوامل محیطی، مرتبط با محل كار:

فاكتورهای محیطی مانند روشنايی و خیرگی از عوامل بسیار مهم و موثر بر استنوپی كاربران محسوب می شود. پس باید پنجره ها با پرده پوشیده شوند و می توان از پرده های عمودی استفاده كرد. یكی از شكایات اصلی كاربران كامپیوتر، شكایت از خیرگی و رویت تصاویری است كه در نتیجه انعكاس نور در صفحه مانیتور دیده می شود. وجود لامپ درخشان در محیط دید ممكن است سبب ناراحتی و خیرگی شود. پنجره ها، وجود لامپ های فلورسنت در بالای سر و لامپ های میز كار نیز غالبا در این مشكل سهیم هستند. دو نوع خیرگی كلی وجود دارد؛ در نوع اول، توانايی دیدن جزئیات از بین می رود و نوع دوم سبب عدم راحتی در دیدن می شود.

چندين روش براي كاهش خيرگي معرفي شده است كه شامل موارد زير مي باشد:

موقعیت مانیتور، بایستی به گونه ای تنظیم شود كه كاربر نتواند هیچ رفلكسی را از مانیتور و یا سطوح صیقلی براق ببیند.

منابع نور محیطی طوری تعبییه گردند كه به صورت مناسبی نور را منتشر كنند.

لامپ های فلورسنت طوری نصب گردند كه با محل قرار گرفتن كامپیوتر موازی باشد.

مانیتور كامپیوتر بایستی به گونه ای باشد كه انعكاس نداشته و قابلیت حركت و تنظیم داشته باشد.

صفحه كلید باید مات بوده و كلید های آن حداقل انعكاس را داشته باشند.

متون ترجیحا باید به صورت رنگی نوشته شده باشد.

دسكتاب رنگی به دسكتاب سیاه ترجیح داده می شود.

خشكی هوای موجود در محیط، سبب حساسیت چشم می گردد. این مسئله خصوصا می تواند سبب ناراحتی برای كسانی كه از لنز استفاده می كنند گردد.

استفاده از كامپیوتر سبب كاهش تعداد پلك زدن و افزایش تبخیر اشك و در نتیجه باعث خشكی چشم ها می گردد.

در بعضی افراد استفاده از اشكهای مصنوعی می تواند سبب جلوگیری از بروز خشكی چشم شود.

میزان وجود گرد و غبار و پرز در محیط از دیگر عوامل موثر می باشد و می توان با نظافت منظم مانیتور گرد و غباری را كه می تواند مانع دید شود زدود.

آلودگی هوای محیط كار و ایجاد هیپوكسی سبب تسریع رسیدن به حالت خستگی در كاربر می شود. همچنین مشخص شده است كه نور زیاد همراه با سر و صدای زیاد بیشترین اثر را در بروز خستگی و كاهش فعالیت های ذهنی فرد اعمال می كند.

عوامل وضعیتی:

بسیاری از شكایات رایج كاربران مانند درد گردن و كمر درد، ممكن است به دلیل وضعیت نادرست فرد یا موقعیت و ارتفاع نامناسب كامپیوتر باشد. گردن و چشم ها باید در هنگام نگاه به مانیتور كمی به پائین خم شوند و در نتیجه بالای مانیتور باید كمی زیر خط افق چشم های كاربر بوده باشد.

مانیتور و صفحه كلید باید در ارتفاع مناسب تنظیم شوند و از نگهدارنده اوراق متحرك استفاده شود تا كاربر راحت تر باشد، سطح مانیتور تقریبا عمود بر نگاه باشد، صفحه كلید باید در ارتفاعی قرار گیرد كه دستان و انگشتان به صورت برجسته روی آن باشد یعنی مچ دست بالای انگشتان قرار گیرد.

بهتر است صندلی دسته دار باشد و ارتفاع دسته ها طوری باشد كه بازوها را حمایت كند. دسته های صندلی نباید زیاد بلند یا به سمت جلو كشیده شده باشند. صندلی حتما باید گودی كمر را پر كند. در حالت نشسته پشت دستگاه باید بین ران و كمر و بین ساق پا و ران زاويه قائمه وجود داشته باشد و برای رسیدن به این حالت باید یك سطح شیب دار 15- 10درجه زیر پا قرار گیرد.

نتیجه گیری:

گرچه هر فردی ممكن است علایم متفاوتی از خستگی چشم نشان دهد اما قرمزی، پر آب شدن و حساس شدن چشم ها، خستگی، درد یا سنگینی پلكها، سردرد و پشت درد، شایع ترین علایم خستگی چشم است و اغلب این علایم با استراحت، تغییر شرایط محیط كار و در بعضی موارد استفاده از عینك های مناسب از بین می روند.

موارد زیر برای ایجاد شرایط مناسب شغلی جهت دوری از خستگی چشم پیشنهاد می شود:

موقعیت كامپیوتر به طور جزئی از محل نگهدارنده متون فاصله داشته باشد به طوری كه محل قرار گیری متون تا جايی كه می تواند نزدیك به مانیتور باشد تا حركات سر و چشم و تغییرات مولكولی چشم به حداقل برسد.

موقعیت بالای مانیتور در زیر سطح چشم و یا كمی پايین تر از آن قرار گیرد.

خیرگی و انعكاس نور به حداقل ممكن برسد.

مانیتور تمیز و عاری از گرد و غبار باشد.

استراحت های متناوب و منظم برای دوری از خستگی چشم رعایت شود.

با پلك زدن، چشم ها تمیز و ضد عفونی شده و مانع بروز خشكی چشم گردد.

فاصله مانیتور، اندازه و رنگ و كانتراست كارا كترها طوری تنظیم شود تا كاربر دید راحت و واضح داشته باشد.

نویسنده : دکتر علیرضا نادری جراح و فوق تخصص چشم